Μισέλ Ονφρέ - Η αναζήτηση των ηδονών. Δημιουργία ενός ηλιακού ερωτισμού

Αφήστε τα σώματα να ανθήσουν

Ο γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Ονφρέ καταγγέλλει τον χριστιανισμό ότι μόλυνε τη σεξουαλική ζωή και προτείνει ως αντίδοτο τον ερωτισμό τού κάμα-σούτρα

της κατερινας δαφερμου | Κυριακή 8 Φεβρουαρίου 2009

μισέλ ονφρέ
Η αναζήτηση των ηδονών. Δημιουργία ενός ηλιακού ερωτισμού
Μετάφραση Θεοδώρα Καραβάτζη, Δήμητρα Γεράση, Εκδόσεις Εξάντας, 2008, σελ. 192, τιμή 24 ευρώ


Aυτό το βιβλίο δεν ενδείκνυται για ανθρώπους με παγιωμένες απόψεις. Ο γνωστός γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Ονφρέ στο τελευταίο του έργο Η αναζήτηση των ηδονών προτείνει μια ριζική επανάσταση η οποία, σε μια ιδανική κατάσταση, θα μπορούσε να οδηγήσει στην επανίδρυση της σύγχρονης κοινωνίας. Μια επανάσταση που δεν πραγματοποιείται με τα όπλα αλλά με την αλλαγή και την απελευθέρωση της βασικής κοινωνικής μονάδας, του ατόμου, από τα δεσμά του. Η πραγματική φυλακή του ανθρώπου είναι η στρεβλή του σχέση με το σώμα και η πραγματική ελευθερία δεν μπορεί να έλθει παρά μόνο από μέσα μας, μέσω του σεξ.

Οσο ουτοπικό ή ιδεαλιστικό και αν αυτό ακούγεται, ο Ονφρέ μιλάει με όρους του πραγματικού. «Η ομολογία μιας αξιοθρήνητης σεξουαλικής ζωής δεν γίνεται παρά μόνο στις πιο ακραίες περιπτώσεις, όταν ο πόνος μάς αναγκάζει να ξαπλώσουμε στο ντιβάνι ενός ψυχαναλυτή, να σπρώξουμε την πόρτα του γραφείου ενός σεξολόγου, να καταναλώσουμε πλήθος αντικαταθλιπτικών, αγχολυτικών ή υπνωτικών, γυρεύοντας τον ανέφικτο τεχνητό παράδεισο μέσω μιας επαρκούς χρήσης του σεξουαλικού σώματος».

Πέρα λοιπόν από μια δριμεία κριτική στον χριστιανισμό, όπου εντοπίζεται η μόλυνση της σεξουαλικής ζωής και της φυσικής ισορροπίας του ατόμου, και μια επανεξέταση των Φρόιντ και Ράιχ, ο Ονφρέ προτείνει ως αντίδοτο τον ηλιακό ερωτισμό του κάμα-σούτρα και τελικά οδεύει προς την κατασκευή μιας νέας θεωρίας περί αισθησιακού Διαφωτισμού. Το φως ενσταλάζεται πρώτα στο σώμα και ύστερα στο πνεύμα, που πλέον χαλαρωμένο και συμφιλιωμένο με τα άλλα σώματα γύρω του και με τη φύση μπορεί να συνυπάρξει μαζί τους εν ειρήνη.

Ο μηδενισμός της σάρκας
Ισως σκεφτείτε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δεν καθορίζεται πια από τις διδαχές του χριστιανισμού. Ο Ονφρέ μάς πείθει για το αντίθετο. Απόλυτη πειθαρχία, περιφρόνηση του σώματος στο καθημερινό πρόγραμμα, εξάσκηση στην υπακοή και την υποταγή, έλεγχος της γνώσης, αδιαφορία για παιγνιώδεις μορφές μάθησης. «Οι άνθρωποι ρούφηξαν το χριστιανικό γάλα από το στήθος της κοινωνίας στην οποία γεννήθηκαν». Τότε τα συμπεράσματα για τον δυτικό άνθρωπο είναι αποκαρδιωτικά. Διότι η πιο τολμηρή εκδοχή του ιουδαιοχριστιανικού έρωτα, το Ασμα Ασμάτων, αποτελεί ύμνο στην απόλαυση της εγκράτειας και οδηγεί κατευθείαν στον μηδενισμό της σάρκας.

Είμαστε ψυχροί, ασθενικοί και αγχώδεις διότι έχουμε οικοδομήσει μια εντελώς αφύσικη σχέση με το σώμα μας και με το σώμα των άλλων. «Ο χριστιανισμός αρνήθηκε το σώμα, τα σώματα, απαίτησε την αγαμία, την εγκράτεια, την αγνότητα. Θεωρητικοποίησε το μίσος κατά των γυναικών, έχτισε ένα εννοιολογικό οικοδόμημα αντιφεμινιστικό και φαλλοκρατικό. Στιγμάτισε δημοσίως την επινόηση της ευφυΐας, ένα προϊόν που σφραγίστηκε ρητά από την Εύα. Δόξασε το άρρωστο, ακρωτηριασμένο, βασανισμένο, εξευτελισμένο σώμα. Απόλαυσε το μαρτύριο. Μετέτρεψε τη σεξουαλικότητα σε κατάρα. Καταδίωξε μέχρι θανάτου κάθε εραστή της ζωής, κάθε αγάπη για το σώμα, κάθε ενθουσιασμό για τη ζωή (...) διακήρυξε τη μη καθαρότητα των γυναικείων οργάνων, αυτών των απαράμιλλων ανθών της σάρκας. Απαγόρευσε τα μοναδικά χάδια, τα φιλιά του φωτός, τις σαρκικές τρυφερότητες, το μοίρασμα των ηδονών. Εφηύρε έναν νυχτερινό έρωτα που μέσα στο σκοτάδι του τα σώματά μας συνεχίζουν να κείτονται σαν μέσα σε ένα σάβανο χωρίς αρώματα».

Παραμένουμε ερωτευμένοι με το απονεκρωμένο σώμα του μυθικού Ιησού, ένα σώμα που δεν τρώει, που δεν πίνει, δεν απολαμβάνει τον έρωτα. Και φθάνουμε (μέσω του Παύλου από την Ταρσό, στη διδασκαλία του οποίου βασίζεται ο χριστιανισμός) στην πρόταση της μίμησης ενός δεύτερου προτύπου, του σώματος του Χριστού, δηλαδή ενός πτώματος. Με άλλα λόγια, ο χριστιανός καλείται «να ζήσει κατά το δυνατόν σύμφωνα με αυτόν τον θανατηφόρο, θανατοφιλικό, εξιλεωτικό κανόνα. Κάθε ύπαρξη που τίθεται υπό το σύμβολο του Γολγοθά, του Σταυρού, του Πάθους, της Σταύρωσης, επισπεύδει το ένδοξο πεπρωμένο». Ο μηδενισμός της σάρκας φθάνει σε μας και από τον Σαντ και ύστερα με τον Μπατάιγ, δύο απρόσμενους υποστηρικτές του χριστιανικού νυχτερινού έρωτα. Ο Μαρκήσιος ντε Σαντ επιδιώκει μια εντελώς εγωιστική απελευθέρωση της σάρκας, ενώ για τον Μπατάιγ η ηδονή ενεργοποιείται με την αγωνία, η ερωτική πράξη με τη θυσία, ο οργασμός με τη θλίψη, η εκσπερμάτιση με την αγωνία του θανάτου, η απόλαυση με τον πόνο, η γυναίκα με τον βιασμό. Ολα παραλλαγές του ίδιου μοτίβου: κάθε πόθος κινητοποιεί την επιθυμία του φόνου.

Ο Μισέλ Ονφρέ, φοιτητής ακόμη, διαβάζοντας για την Ελλάδα και τη Ρώμη ανακάλυψε βιβλία που έδιναν τη δυνατότητα για μια ενασχόληση με την «τέχνη του έρωτα» με μη χριστιανικό τρόπο. Ετσι βρέθηκε μπροστά στο κάμα-κάλα, με υπότιτλο «Φιλοσοφική ερμηνεία των ινδουιστικών ερωτικών γλυπτών».

Ο ινδικός ηλιακός έρωτας
Το ερωτικό μάθημα ξεκινάει από αυτά τα γλυπτά των ινδικών ναών. Φιλιά, πεολειχίες, ομαδικές συνουσίες, ακροβατικά συμπλέγματα, αυνανισμοί. Το μοναδικό αντίδοτο στην απονεκρωμένη, καταπιεσμένη, όλο ταμπού σεξουαλικότητα της Δύσης. Στην ινδική εικονογραφία το γυναικείο στήθος είναι χυτό, διογκωμένο, προκλητικό, στρογγυλό σαν τον κόσμο, προκαλεί το χέρι του άνδρα να το χαϊδέψει, όχι το στόμα το βρέφους να το θηλάσει. Η εξύμνηση της ζωής, η συντροφικότητα των σωμάτων, η θετικότητα της ηδονής, η φυσική έκσταση, οι γυναίκες συνένοχοι, οι δυνατότητες του σπέρματος, «όλα οδηγούν σε ένα είδος οικοσοφίας, παγκόσμιας, κοσμικής σοφίας, όπου τα μέρη της φύσης συνυπάρχουν αρμονικά σε μια μεγάλη σπινοζική Ενότητα».

Ο ινδουιστικός πολυθεϊσμός παραπέμπει πάντα σε μια άφατη δύναμη που γίνεται αντιληπτή από το σώμα και ασκείται πνευματικά μέσω του ερωτισμού. Μπορεί το κάμα-σούτρα να είναι ένα διάσημο βιβλίο κυρίως λόγω των απεικονίσεων απίστευτα δύσκολων σεξουαλικών στάσεων, αλλά η σημασία του βρίσκεται αλλού. Διδάσκει ουσιαστικά μια ερωτική πνευματικότητα της ζωής που βρίσκει την εφαρμογή της στη σεξουαλική πράξη: την κατασκευή ενός σώματος που συνεργάζεται με τη φύση, τη δημιουργία μιας απόλαυσης για δύο, το ενδιαφέρον για τον άλλον, τις απαραίτητες αρετές: λεπτότητα, προνοητικότητα, γλυκύτητα, στοργή, επινοητικότητα, φαντασία. Αυτή η ινδική ισότητα υπαρξιακής μεταχείρισης ανδρών και γυναικών δεν απαλείφει τις διαφορές. Αντιθέτως, μας κάνει να σκεφτούμε τις διαφορές σε σχέση με τη φυσιολογία του καθενός.

ΠΗΓΗ: ΤΟΒΗΜΑ 8/2/2009



H φωτογραφία είναι από τη Συλλογή Marlyn