Σελίδες

Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου 2008

Pierre Louÿs -Πιέρ Λουίς


Τα τραγούδια της Βιλιτώς





ΤΡΑΓΟΥΔΩ ΤΗ ΣΑΡΚΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ

Βέβαια δε θα τραγουδήσω τις ένδοξες ερωμένες μου. Αφού
δε ζούνε πια, προς τι να, μιλώ για δαύτες; Δεν είμαι όμοια
τους. Δεν έχω τόσα, για να σκέπτομαι τον εαυτό μου;

Θα σε ξεχάσω, Πασιφάη, μ’ όλο που το πάθος σου ήτανε
υπερβολικό. Δε θα σε υμνήσω, Σύριγξ, ούτε εσένα, Βυβλίς,
ούτε σένα, από τη θεά διαλεχτή μέσα σ’ όλες, Ελένη λευκωλένη.

Αν κανένας πονάει, μόλις τον νιώθω’ αν κανένας αγα-
πησε, αγαπώ περισσότερο. Τραγουδώ τη σάρκα μου και
τη ζωή μου, κι όχι τον άγονο ίσκιο των πεθαμένων εταίρων.

Μείνε, πλαγιασμένο ω σώμα μου, σύμφωνα με τη φιλή-
δονη αποστολή σου! Απόλαψε την καθημερινή ηδονή και
τις χωρίς αύριο επιθυμίες. Μην αφήνεις ούτε μια χαρά
άγνωστη για να μεταμεληθείς πως δεν την εδοκίμασες
την ημέρα του θανάτου.

Pierre Louÿs: Τα τραγούδια της Βιλιτώς (Φαρφουλάς)

Τα “Τραγούδια της Βιλιτώς”, (Les Chansons de Bilitis) πρωτοδημοσιεύθηκαν το 1894 στο Παρίσι και προκάλεσαν αίσθηση όχι μόνο γιατί τόσα πολλά πεζοποιήματα μιας σύγχρονης, και φίλης, της Σαπφούς βρέθηκαν ανέπαφα -κάτι σαν θαύμα, δηλαδή -, αλλά και εξαιτίας του ανοιχτού και αισθαντικού τρόπου με τον οποίο διερευνούσαν και κατέγραφαν τον λεσβιακό ερωτισμό.

Στην πραγματικότητα, η Βιλιτώ δεν υπήρξε ποτέ. Τα πεζοποιήματα ήταν μια έξυπνη “πλαστογράφηση” του –δήθεν- μεταφραστή τους, Πιερ Λουίς (1870-1925), γάλλου ρομαντικού ποιητή και συγγραφέα, που παρέθεσε μέχρι και ψεύτικη βιβλιογραφία για να υποστηρίξει το έργο του. Έχοντας ο ίδιος καλή γνώση των κλασσικών, μαγείρεψε με τέτοιο τρόπο το σερβίρισμα και την προβολή τους, ώστε να πείσει για την αξία της «ανακάλυψής» του. Το βιβλίο του, το αφιέρωσε «στα νεαρά κορίτσια της μελλοντικής κοινωνίας». Ένα από αυτά τα «νεαρά κορίτσια», ήταν και η Νάταλι Κλίφορντ Μπάρνεϋ , δεκαοκτάχρονη τότε, που εμπνεύσθηκε από «Τα τραγούδια της Βιλιτώς» και στο πρόσωπό της συγκέντρωνε τις ιδιότητες «του νέου κοριτσιού της μελλοντικής κοινωνίας», όπως το είχε φανταστεί ο Πιερ Λουίς και που, αργότερα, το 1901, του αφιέρωσε το δεύτερο βιβλίο της «Πέντε μικροί ελληνικοί διάλογοι». (Τρία χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, ο Κλωντ Ντεμπυσσύ, στενός φίλος του Πιερ Λουίς, προσάρμοσε τρία από τα ποιήματα της Βιλιτώς σε έργο για φωνή και πιάνο.)

Το γεγονός, όμως, ότι το έργο δεν είναι αυθεντικό, δεν του αφαιρεί τίποτα από την λογοτεχνική του αξία, όπως και το γεγονός ότι γράφτηκε από άνδρα δεν το εμπόδισε από το να αποκτήσει πολιτιστική σημασία για τις λεσβίες και τη θέση που του ανήκει στην ιστορία της λεσβιακής λογοτεχνίας. Μάλιστα, μία από τις πρώτες λεσβιακές αμερικανικές οργανώσεις ονομάστηκε “Οι κόρες της Βιλιτώς” (Daughters of Bilitis), πράγμα που αποδεικνύει την σημασία που απέκτησε αυτό το βιβλίο για τις ομοφυλόφιλες γυναίκες, αλλά και που, ως συμβολική κίνηση, τιμά τον Πιερ Λουίς και το έργο του.

Στο βιβλίο που είναι χωρισμένο σε τρία κεφάλαια, παρακολουθούμε την Βιλιτώ, στην αρχή ως βοσκοπούλα – ξεπάρθενη προς το τέλος του κεφαλαίου -, αργότερα ως ομοφυλόφιλη αγαπητικιά και τέλος ως εταίρα. Το ποίημα «Τραγουδώ τη σάρκα μου και τη ζωή μου», που αναρτά σ’ αυτή την καταχώρησή του ο ReyCorazón, είναι από την τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου “Επιγράμματα της Κύπρου”. Από το κεφάλαιο “Βουκολικά της Παμφυλίας” είναι το παρακάτω ποίημα της Βιλιτώς:

Oι εκμυστηρεύσεις

Τηv άλλη μέρα επήγα στο σπίτι της’ εκοκκινήσαμε κι οι
δυο σαν είδαμε η μια την άλλη. Μ' έμπασε μέσα στην
κάμαρά της για να μείνομε ολωσδιόλου μοναχές.

Είχα πολλά πράματα να της πω, αλλά τα ξέχασα βλέ-
ποντάς τη. Δεν τολμούσα ακόμη να πέσω στο λαιμό της,
εκοίταζα μονάχα την αψηλοβαλμένη ζώνη της.

Ένοιωθα έκπληξη γιατί τίποτε δεν άλλαξε στο πρόσωπό
της, γιατί φαινόταν ακόμη η φιλενάδα μου, αν και από
την περασμένη νύχτα είχε μάθει τόσα και τόσα που μ'
ετρομάζανε μένα.

Άξαφνα έκατσα στα γόνατά της, την πήρα στην αγκαλιά
μου, της μίλησα μέσα στ' αυτί ζωηρά και μ' αδημονία.
Τότε έβαλε το μάγουλό της επάνω στο δικό μου και μου
τα διηγήθηκε όλα.

Το παρελθόν που επιζεί περιλαμβάνεται στο κεφάλαιο “Ελεγεία Μυτιλήνης”:

Θ' αφήσω το κρεβάτι όπως τ' άφησε κείνη, χαλασμένο
και αναστατωμένο, με τα σεντόνια άνω-κάτω, για να
μείνει το σχήμα του κορμιού της αποτυπωμένο κοντά
στο δικό μου.

Ως αύριο δε θα πάω στο λουτρό, δε θα βάλω φορέματα,
ούτε θα χτενίσω τα μαλλιά μου, για να μη σβύσω τα
χάδια.

Αυτό το πρωί δε θα φάω, ούτε αυτό το βράδυ, κι απάνου
στα χείλη μου δε θα περάσω ούτε κοκκινάδι, ούτε πού-
δρα, για να μείνει το φιλί της.

Θ' αφήσω κλεισμένα τα παραθυρόφυλλα και δε θ' ανοίξω
την πόρτα, από φόβο μην πετάξει με τον αέρα η μεινε-
μένη ενθύμηση.

- - -
(οι πληροφορίες για το ιστορικό της έκδοσης των ποιημάτων της Βιλιτώς, είναι από ξένη βιβλιογραφία και ξένες διαδικτυακές πηγές)

Από το αναδιπλούμενο εξώφυλλο του βιβλίου:

Ποιος αναπλάθει αυτόν τον χαμένο κόσμο του εξαίσιου ερωτισμού, αυτήν τη γιορτή των αισθήσεων που τραβά ως το θάνατο; Η Βιλιτώ, αρχαία ελληνίδα ποιήτρια από την Παμφυλία, φίλη και ερωμένη της Σαπφώς, ιερή εταίρα; Ή ο Πιερ Λουίς "μεταφραστής" της αλλά και δημιουργός της, παγανιστής στο κατώφλι του σύγχρονου κόσμου;

Ένα από τα κλασικά αριστουργήματα της ερωτικής λογοτεχνίας, µε τεράστια επιρροή στις αναπαραστάσεις και θεωρήσεις της σεξουαλικότητας κατά τον 20ό αιώνα, σε μιαν από τις πρώτες του μεταφράσεις, από ελληνική έκδοση του 1921.
~~~~~~~~~~~~

Το απόσπασμα από παρουσίαση του βιβλίου και το βιογραφικό σημείωμα για τον Πιερ Λουίς είναι από το Βοοks from Greece (booksfromgreece.gr)

[...] (τα τραγούδια της Βιλιτώς) Αποτέλεσαν λογοτεχνική φάρσα του συγγραφέα, αφού απέδωσε την πατρότητά τους όχι στον εαυτό του, για τον οποίο κράτησε απλά τη θέση του μεταφραστή, αλλά στη φανταστική Βιλιτώ από την Παμφυλία, την οποία βάζει να αυτοβιογραφείται μέσα από επιγράμματα που περιγράφουν διάφορα περιστατικά της ερωτικής της ζωής. Η Βιλιτώ -κατά τον συγγραφέα- υπήρξε ακόλουθη της Σαπφώς στην Λέσβο, που στη συνέχεια, μετά το χωρισμό της µε τον μεγάλο έρωτα της ζωής της την Μνασιδίκα, έγινε περίφημη εταίρα στην Κύπρο.

* *
Pierre Louÿs
Γάλλος συγγραφέας και ποιητής (1870-1925), που συνδύασε, στα περισσότερα έργα του, νεοκλασικά και αισθησιακά στοιχεία με έναν στυλιστικό τρόπο γραφής. Κυριότερα έργα του είναι τα: "Astarte" ("Αστάρτη", ποιήματα εμπνευσμένα από την ελληνική αρχαιότητα, 1893), "Les Chansons de Bilitis" (ποιήματα, 1894, από τα οποία εμπνεύστηκε τρεις συνθέσεις ο Claude Debussy), "Aphrodite, moeurs antiques" ("Αφροδίτη", μυθιστόρημα, 1896), "La Femme et le pantin" ("Η γυναίκα και το νευρόσπαστο", μυθιστόρημα, 1898, πάνω στο οποίο βασίστηκε η ταινία του Λουί Μπουνουέλ "Το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου"), "Psyche" ("Ψυχή", ημιτελές μυθιστόρημα), "Les Aventures du roi Pausole" (ελευθεριακό αφήγημα στο ύφος του 18ου αιώνα, 1901), "Conchita" (θεατρικό μελόδραμα, παίχτηκε το 1911 σε σκηνοθεσία Zingarini - Vaucaire και μουσική Richard Zandonai), "Pervigilium mortis" (εκτενής ποιητική σύνθεση, 1916), κ.ά. Διάφορα άλλα ερωτικά έργα, μεταξύ των οποίων το "Trois filles de leur mere" ("Τρία κοριτσάκια της μαμάς τους"), με τολμηρότερη γραφή, δεν εκδόθηκαν ποτέ όσο ζούσε.
~~~~~~~~~~~~

Τα τραγούδια της Βιλιτώς είναι μία επιλογή κειμένων από ένα ξεχασμένο βιβλίο, του κορυφαίου συγγραφέα ερωτικής λογοτεχνίας Pierre Louÿs, όπου εξιστορείται η ζωή της Βιλιτώς, μιας "φανταστικής" συντρόφου της Σαπφώς. (hellastoday.com)
~~~~~~~~~~~~

Το βιβλίο κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2008 με την μετάφραση της έκδοσης του 1921 (Έκδοσις Αθηναϊκού Βιβλιοπωλείου Χ. Γανιάρη & Σία)που, όπως μας πληροφορεί ο Νίκος Σταμπάκης*, βρήκε τυχαία σε κάποιο παλαιοβιβλιοπωλείο. Αυτή την παλαιά μετάφραση υπέγραφε ο "Γκρέκο".

* Ο Νίκος Σταμπάκης είχε την επιμέλεια της έκδοσης και έγραψε την εισαγωγή και τις σημειώσεις.

πό το ίδιο βιβλίο, ένα απόσπασμα από τις πληροφορίες που μας δίνει ο μεταφραστής για την "ζωή που δεν έζησε" η Βιλιτώ:


Η ΖΩΗ ΤΗΣ ΒΙΛΙΤΩΣ

Η Βιλιτώ -σύμφωνα με τις περιληπτικές πληροφορίες που παίρνομε από τον πρόλογο του Pierre Louys- γεννήθηκε στην αρχή του έκτου αίωνα π.X σ' ένα χωριό ορεινό, χτισμένο στην όχθη του ποταμού Μέλα, ανατολικά της Παμφυλίας. Αυτό το μέρος είναι σοβαρό και περίλυπο, γεμάτο σκοτεινά δάση, με τον πελώριον όγκο του Ταύρου απάνωθέ του, όπου κυλάνε νερά μέσα από τα βράχια, λίμνες ανοίγουνε στα ψηλώματα και κοιλάδες γεμάτες σιγαλιά.

Ήτανε θυγατέρα ενός Έλληνα και μίας Φοίνισσας. Φαίνεται πως τον πατέρα της δεν τον εγνώρισε, γιατί δεν τον αναφέρει καθόλου στις παιδικές αναμνήσεις της. Ίσως να πέθανε προτού να 'ρθει η Βιλιτώ στον κόσμο. Αλλοιώτικα δε θα μπορούσε να εξηγηθεί πώς πήρε ένα Φοινικικό όνομα, που η μητέρα της μόνο θα ήτανε δυνατό να της δώσει.

Σ' αυτό τον τόπο τον έρημο σχεδόν, έκανε μία ήσυχη ζωή με τη μητέρα της και τις αδερφές της. Το πρωί, μαζί με το τραγούδι του κοκόρου, επλενόταν, πήγαινε στο μαντρί, επότιζε το κοπάδι και άρμεγε το γάλα του. Αν έβρεχε, καθόταν στο γυναικωνίτη γνέθοντας μαλλί με τη ρόκα της. Αν ο καιρός ήταν ωραίος, έτρεχε στά χωράφια κι έπαιζε με τις φιλενάδες της.

Η Βιλιτώ είχε μία φλογερή ευσέβεια για τις Νύμφες. Έκανε θυσίες πάντα στις βρύσες των. Τους μιλούσε αλλά δεν τις είχεν ιδωμένες, γι' αυτό αναφέρει με ευλάβεια τις αναμνήσεις κάποιου γέρου που έτυχε κάποτε να τις αντικρύσει.

Το τέλος της βουκολικής ζωής της ελύπησεν ένας έρωτας, για τον όποιον δεν ξέρομε παρά πολύ λίγα. Έπαψε να τραγουδάει και έγινε δυστυχής. Αφού έκαμε ένα παιδί και το εγκατέλειψε, έφυγε για λόγους που μένουν μυστικοί, από την Παμφυλία, την οποία δεν ξαναείδε ποτέ.

Τη βρίσκομε πάλι στη Μυτιλήνη, όπου ήρθε από τη θάλασσα, παραπλέοντας τις όμορφες ακρογιαλιές της Ασίας. Ήτανε δεκαέξη χρονών, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του κ. Ηeϊm, ο οποίος βρίσκει μερικές πιθανές χρονολογίες για τη ζωή της Βιλιτώς, με βάση ένα στίχο που αναφέρεται στο θάνατο του Πιττακού.

Η Λέσβος αποτελούσε το κέντρο του κόσμου εκείνο τον καιρό. Στη μέση του δρόμου, ανάμεσα από την ωραία Αττική και την πομπώδη Λυδία, είχε για πρωτεύουσα μία πολιτεία πιο περίλαμπρη από την Αθήνα και πιο ακόλαστη από τις Σάρδεις: τη Μυτιλήνη, χτισμένη απάνου σε μία χερσόνησο, αγνάντι στις ακρογιαλιές της Ασίας. Η γαλάζια θάλασσα αγκάλιαζε την πολιτεία.

Μέσα σε μία κοινωνία όπως της Μυτιλήνης, όπου οι άντρες περνάνε τις νύχτες τους με χορεύτρες και με κρασί, οι γυναίκες έπρεπε μοιραίως να βρουν αναμεταξύ τους την παρηγοριά της μοναξιάς. Έτσι ανεκάλυψαν τους λεπτούς αυτούς γυναικείους έρωτες στους οποίους η αρχαιότης έδωσε πια το όνομά τους.

Εκείνο τον καιρό η Σαπφώ ήταν ωραία ακόμη. Η Βιλιτώ την εγνώρισε και μας μίλα γι' αυτή με το όνομα Ψάπφα που έφερε στη Λέσβο. Χωρίς άλλο αυτή η αξιοθαύμαστη γυναίκα έμαθε τη μικρή Παμφυλιανή την τέχνη να τραγουδά σε ρυθμικές φράσεις.

Δυστυxώς, η Βιλιτώ, μας δίνει πολύ λίγες λεπτομέρειες για την προσωπικότητα αυτή, που σήμερα τόσο λίγο την ξέρομε. Μας αφήνει ωστόσο τριάντα ελεγείες για την ιστορία της φιλίας της με μια κόρη συνομήλική της, τη Μνασιδίκα. Αυτό το όνομα το ξέραμε από ένα στίχο της Σαπφώς. Ο έρωτάς των εκράτησε δέκα xρόνια. Και διεκόπη από τη ζηλοτυπία της Βιλιτώς.
....
Ο μεταφραστής

ΠΗΓΗ: ReyCorazón

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου